زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

قاسم بن سلاّم هروی (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)






ابوعبید قاسم بن سلاّم هروی (۱۵۴-۲۲۴ق)، از ادیبان و فقیهان برجسته شافعی بغداد و لغت‌شناس بود و به علم قرائت و غرایب القرآن نیز آگاه بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوعبید قاسم بن سلاّم بن مسکین خراسانی هروی خزاعی، به سال ۱۵۰ یا ۱۵۴ق در شهر هرات به دنیا آمد و پس از گذراندن دروس مقدماتی، برای ادامه تحصیل رهسپار عراق شد. در زمینه ادبیات عرب از میان عالمان بصره از ابوزید انصاری، اصمعی و دیگران استفاده کرد و از شاگردان معروف و برجسته آنها به شمار می‌رفت. از میان دانشمندان و ادیبان کوفه از کسائی، فرّاء و برخی دیگر علومی فرا گرفت. حدیث و قرائت را از هشیم بن بشیر، عباد بن عوام کلابی و هشام بن عمار آموخت.

۲ - شخصیت



وی از ادیبان و فقیهان برجسته شافعی بغداد و لغت‌شناس بود و به علم قرائت و غرایب القرآن نیز آگاه بود. ابن ابی یعلی وی را در شمار علمای حنبلی ذکر کرده است. اسحاق بن راهویه او را عالم‌ترین و در علوم ادبی والاترین فرد زمان خویش دانسته است.

۳ - شاگردان



وی دارای شاگردانی نیز بود از جمله فنون علم ادب را به فرزندان هرثمه آموزش داده و افرادی چون ثابت بن عبدالعزیز بغوی، احمد بن یوسف تغلبی، حسن مکرم و دیگران از او علومی را آموخته‌اند. به گفته ابن خلکان، ابوعبید در زمان ثابت بن نصر مدت هجده سال بر کرسی قضاوت شهر طرسوس نشست.

۴ - وفات



وی سرانجام به سال ۲۲۴ق در شهر مکه درگذشت. در تاریخ وفات او‌ اندکی اختلاف است.

۵ - تالیفات



ابوعبید دارای تالیفات بسیاری در موضوعات مختلف بود که عبارت‌اند از:
غریب المصنف، غریب الحدیث، غریب القرآن، معانی القرآن، الشعراء، الاموال، المقصور و الممدود، القرائات، المذکر و المؤنث، النسب، الاحداث، عدد آی القرآن، ادب القاضی، الایمان و النذور، الحیض، الحجر و التفلیس، الطهاره، الامثال، السائره للناسخ و المنسوخ، فضائل القرآن، المسند، الایضاح، خلق الانسان و نعوته، الاضداد و الضدّ فی اللغه، النعم و البهائم و الوحش و السباع و الطیر و الهوام و حشرات الارض، کتاب فی الایمان و معالمه و سننه و استکماله و درجاته، الخطب و المواعظ، فَعَلَ و افعل، رسالة فیما اشتبه فی اللفظ و اختلف فی المعنی ما خالف فیه العامه، لغة العرب، فضائل الفرس، معانی الشعر و مقاتل الفرسان.
[۱۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۵۸-۱۵۹.


۶ - پانویس


 
۱. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۶۲.    
۲. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۴۰۳-۴۰۴.    
۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۶، ص۳۲۱.    
۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۴۹۲.    
۵. ابن ابی یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۱، ص۲۵۹.    
۶. ابوالبرکات انباری، عبدالرحمن بن محمد، نزهة الالباء، ص۱۱۲.    
۷. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲۳، ص۳۵۵.    
۸. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲۳، ص۳۶۳.    
۹. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۶۱.    
۱۰. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۵۵.    
۱۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۲۵۴.    
۱۲. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۹۷.    
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۶، ص۳۲۵.    
۱۴. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۵۸-۱۵۹.
۱۵. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۳، ص۳۷۱.    
۱۶. موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۶، ص۲۳.    
۱۷. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۷.    
۱۸. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۱، ص۱۵.    
۱۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۱۰۱.    
۲۰. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۵.    
۲۱. ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة، ج۲، ص۱۸.    


۷ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۴، برگرفته از مقاله «قاسم هروی».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.